Հայ քաղաքագետ և Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի ղեկավար Արեգ Քոչինյանը, որը մասնակցել է Ադրբեջանի և Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հանդիպմանը, կարծում է, որ դրա մասնակիցները կարող են կրկնօրինակել երկու երկրների ղեկավարությունների միջև պաշտոնական երկկողմ բանակցությունների երևույթը։
Այս մասին փորձագետը հայտարարել է Minval Politika-ի հետ զրույցում ՝ մեկնաբանելով անցյալ շաբաթ Երևանում երկու հանրապետությունների քաղաքացիական և փորձագիտական համայնքների ներկայացուցիչների միջև կայացած քննարկումները, որոնք կազմակերպվել էին Ադրբեջանի և Հայաստանի իշխանությունների աջակցությամբ՝ խաղաղ նախաձեռնությունների խթանման նպատակով։
Հարկ է նշել, որ այս քննարկումները տեղի ունեցան առաջին անգամ առանց որևէ երրորդ կողմի միջնորդության: Կլոր սեղանի մասնակիցները քննարկեցին խաղաղության ընթացիկ օրակարգը և հայ և ադրբեջանական հասարակությունների միջև վստահության ամրապնդման միջոցառումների իրականացումը:
«Հանդիպման ընթացքում մթնոլորտը դրական էր, և քննարկումները ընթացան փոխադարձ հարգանքի բարեկամական մթնոլորտում: Մասնակիցները հնարավորություն ունեցան բարձրացնելու երկու երկրների քաղաքացիներին հետաքրքրող հարցեր», — նշեց քաղաքագետը:
Խոսելով հայ հասարակության արձագանքի մասին Երևանում նման միջոցառման կազմակերպման նկատմամբ՝ Քոչինյանը նշեց, որ քաղաքացիները որոշ չափով զարմացած էին, քանի որ հանրությունը, «հասկանալի պատճառներով», նախապես տեղեկացված չէր դրա մասին։
«Այսպիսով, սկզբնական արձագանքը անակնկալ էր։ Մանրամասները հայտնի դառնալուց հետո սկսվեցին ակտիվ քննարկումներ նման բանակցությունների կարևորության և արդյունավետության վերաբերյալ։ Ի դեպ, այդ քննարկումները շարունակվում են մինչ օրս», — հավելեց նա։
Քոչինյանը նաև անդրադարձավ կլոր սեղանի շուրջ քննարկումների հաստատված պրակտիկան շարունակելու ծրագրերին. «Երկրների ներկայացուցիչները եզրակացրին, որ մեր սկսած գործընթացը պետք է շարունակվի: Պետք է ստեղծվի երկկողմ ձևաչափ՝ երկու կողմերին էլ հետաքրքրող բոլոր հարցերը քննարկելու համար: Հանդիպումները կշարունակվեն, բայց դեռ վաղ է ասել, թե ինչպես, որտեղ և երբ»:
Ավելին, մեր զրուցակիցը արտահայտեց իր վերաբերմունքը Ադրբեջանի կողմից իր տարածքով Հայաստան տարանցման արգելքը վերացնելու որոշման նկատմամբ. «Այս որոշումը կարելի է բնութագրել միայն որպես պատմական: Սա իսկապես կարևորագույն քայլ է, որը գործնական փուլ է մտցնում Աբու Դաբիում Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարության միջև հանդիպման ժամանակ և Վաշինգտոնի հռչակագրի շրջանակներում բացահայտված գործընթացները»:
«Ես կարծում եմ, որ այս երկու պահերը հայ-ադրբեջանական հարցը բարձրացրել են բոլորովին նոր մակարդակի։ Եվ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի որոշումը խաղաղության օրակարգի հաստատման առաջին գործնական քայլերից մեկն է, այն խաղաղությունը, որին մենք հասանք Վաշինգտոնում և Աբու Դաբիում տեղի ունեցած իրադարձությունների միջոցով», — ընդգծեց քաղաքագետը։
Մեկնաբանելով այս գործընթացների ազդեցությունը հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման վրա՝ փորձագետը հիշեցրեց, որ «հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման բանալիները Բաքվում են»։
«Սա գաղտնիք չէ։ Այս պահին Երևանի և Անկարայի միջև չկան որևէ խնդիր, որը որևէ նշանակություն կունենար սահմանների բացման և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման առումով։ Միակ բանը, որին Թուրքիան սպասում է, Ադրբեջանից կանաչ լույս է Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հետագա քայլերի համար։ Ամեն դեպքում, թուրք փորձագետների հետ ունեցած իմ բոլոր շփումները, այդ թվում՝ այդ երկիր կատարած իմ այցելությունների ժամանակ, հենց դա են վկայում։ Հետևաբար, հայ-թուրքական ուղղությամբ հետագա գործընթացները կշարունակվեն միայն այն ժամանակ, երբ Բաքուն ազդանշան տա դրա մասին», — ասել է աղբյուրը։
Հայ քաղաքագետը խոսեց երկկողմ ձևաչափով շփումների կազմակերպման կարևորության մասին։
«Նախկինում քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հետ փորձագիտական մակարդակով հանդիպումներ էին անցկացվում երրորդ երկրներում, այդ թվում՝ տարբեր կազմակերպությունների միջնորդությամբ։ Սակայն, ինչպես տեղի ունեցավ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պաշտոնական բանակցությունների դեպքում, այս քննարկումների արդյունավետությունը էքսպոնենցիալ աճեց ձևաչափը երկկողմ ձևաչափի անցնելուց հետո։ Մենք դա տեսանք Աբու Դաբիում նույն բանակցությունների ժամանակ, երբ երկրների ղեկավարները առաջին անգամ անցկացրին դեմ առ դեմ հանդիպում առանց միջնորդների։ Հենց երկկողմ ձևաչափում էր, որ գործընթացն աննախադեպ արդյունավետ ապացուցվեց։
«Ես կարծում եմ, որ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների և փորձագետների հանդիպումները պետք է կազմակերպվեն հատկապես երկու հանրապետությունների միջև, միմյանց տարածքում։ Այդ դեպքում մենք հնարավորություն կունենանք կրկնել այն երևույթը, որը տեղի է ունեցել պաշտոնական ամենաբարձր մակարդակով», — եզրափակեց Քոչինյանը։
